طرح کسب‌وکار چیست؟
طرح کسب‌وکار (Business Plan) که به اختصار به آن BP نیز می‌گویند، سندی است که اهداف کسب‌وکار را مشخص کرده و چگونگی رسیدن به آن اهداف را تعیین می‌کند. طرح کسب‌وکار در حقیقت یک نقشه‌ی راه است که به شما کمک می‌کند اهداف خود را در حوزه‌های مختلف کسب‌وکار نظیر مالی و اقتصادی، بازاریابی، استراتژی‌ها و ...، تدوین نموده و برای آن‌ها برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهید. در ایران برداشت‌های نادرست زیادی از طرح کسب‌وکار وجود دارد. این نوشته تلاش می‌کند تا به برخی از این برداشت‌های نادرست اشاره کرده و درباره‌ی آن‌ها توضیح دهد.
طرح کسب‌وکار یک سند زنده است که به کسب‌وکارها در هر مرحله‌ای که باشند کمک می‌کند بدانند چه مسیری را طی کرده‌اند، در کجای مسیر خود قرار دارند و برنامه‌های آتی آن چه چیزهایی است. در ابتدای این بند گفتیم طرح کسب‌وکار یک سند زنده است؛ این بدین معناست که طرح کسب‌وکار سندی نیست که یک بار نوشته شود و کار آن تمام شود. طرح کسب‌وکار مدام باید بسته به شرایط مختلف به‌روزرسانی شده و محتوای آن متناسب با اوضاع مختلف تغییر یابد.
چرا به طرح کسب‌وکار نیاز داریم؟
یکی از اصلی‌ترین باورهای نادرست درباره‌ی طرح کسب‌وکار این است که آن را به یک سند صرفا مالی تقلیل داده و تنها آن را برای اخذ تسهیلات یا جذب سرمایه تهیه می‌کنند. این در حالی است که ارزیابی‌های مالی و اقتصادی تنها بخشی از طرح‌های کسب‌وکار است و یک طرح کسب‌وکار بخش‌های بسیار بیشتری دارد. در ادامه به برخی از مزایای تهیه‌ی طرح کسب‌وکار اشاره خواهیم کرد.
نقشه راه شماست: راه‌اندازی و مدیریت کسب‌وکار یک سفر طولانی است و هیچ سفری را نمی‌توان بدون نقشه، راهنما و مسیریاب رفت و گم نشد. طرح کسب‌وکار همانند نقشه‌ی راه شماست. به کمک این سند است که می‌توانید در هر لحظه بدانید در کجای کسب‌وکار خود هستید، چه کارهایی کرده‌اید، چه کارهایی باید بکنید و کدام اقدامات نیاز به اصلاح و بهبود دارند.
دید کلی و جزئی به شما می‌دهد: طرح کسب‌وکار به شما در کلیات و جزئیات کسب‌وکار دید می‌دهد. به وسیله‌ی این سند می‌توانید استراتژی‌های خود را ارزیابی و بازبینی کنید، ریسک‌های کسب‌وکار را شناسایی کرده و برای آن‌ها چاره‌ای بیاندیشید، رقبای خود را شناسایی کنید، مزایای رقابتی خود را پیدا کنید و برنامه‌ی بازاریابی خود را تدوین نمایید.
نشان‌دهنده‌ی رویکرد جدی شما است: هنگامی که اقدام به تهیه‌ی طرح کسب‌وکار می‌کنید، تازه می‌توانید بفهمید چه چیزهایی را درباره‌ی طرح کسب‌وکار خود نمی‌دانید. تهیه‌ی BP شما را وادار می‌کند به بخش‌های مختلف کسب‌وکار خود فکر کرده و برای آن‌ها برنامه‌ریزی کنید. خودتان را برای لحظه‌ای به جای سرمایه‌گذاری قرار دهید که قرار است روی طرح شما سرمایه‌گذاری کند. هنگامی که سرمایه‌گذار ببیند شما طرح کسب‌وکار کاملی تهیه کرده و همه‌ی جوانب آن را ارزیابی کرده‌اید، حتما متوجه خواهد شد رویکرد شما نسبت به کسب‌وکارتان جدی است و صرفا به آن به چشم یک ایده‌ی ساده نگاه نمی‌کنید.
اولویت‌ها را تعیین و به مدیریت تغییرات کمک می‌کند: در جهان ما بیش از هر زمان دیگری کسب‌وکارها در حال تغییر هستند و سرعت این تغییرات بسیار زیاد است. به این تغییرات باید رخدادهای غیرمنتظره‌ای مانند پاندمی کرونا، جنگ اوکراین و ... را نیز اضافه کرد. طرح کسب‌وکار به شما کمک می‌کند در چنین وضعیت‌هایی اولویت‌های کسب‌وکار خود را تعیین کنید، تغییرات لازم را مدیریت کنید و این تغییرات را در کسب‌وکار خود اعمال کنید. بدون داشتن طرح کسب‌وکار، تعیین اولویت‌های کسب‌وکار کاری سخت و حتی نشدنی است و مدیریت تغییرات امری بسیار پیچیده است.
به ارزیابی، برنامه‌ریزی و مدیریت مالی و اقتصادی کسب‌وکار کمک می‌کند: یکی از اصلی‌ترین بخش‌های طرح کسب‌وکار ارزیابی‌های مالی و اقتصادی است. این ارزیابی علاوه بر تعیین قابلیت‌های مالی کسب‌وکار، به برنامه‌ریزی‌های مالی و هم‌چنین به مدیریت مالی کسب‌وکار کمک می‌کند. باید توجه داشت ارزیابی مالی تنها مزیت تهیه‌ی BP نیست و همان‌طور که اشاره کردیم، تهیه‌ی طرح کسب‌وکار فواید و مزایای بسیار دیگری نیز دارد.
تفاوت طرح کسب‌وکار (BP) و طرح امکان‌سنجی (FS)
طرح توجیهی، مطالعات امکان‌سنجی یا Feasibility Study و به اختصار (FS) طرحی است که ارزیابی‌های فنی، بازار، مالی و اقتصادی یک ایده یا کسب‌وکار در آن انجام می‌شود. بسیاری FS و BP را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند و هنگامی که به BP اشاره می‌کنند در واقع منظورشان FS است. به وسیله‌ی FS می‌توان با ارزیابی بخش‌های مختلف یک طرح، به سوالات مختلفی پاسخ داد اما اصلی‌ترین سوالی که FS به آن پاسخ می‌دهد این است که آیا طرح مورد نظر قابلیت اجرا داشته و سوددهی دارد یا خیر. در ادامه به برخی از تفاوت‌های FS و BP اشاره شده است.
۱ - طرح توجیهی توجیه اقتصادی پروژه را مشخص می‌کند اما چگونگی دستیابی به سودهای مورد انتظار مانند استراتژی‌های کسب‌وکار، برنامه بازاریابی، کانال‌های ارتباطی، شرکای کلیدی و ... همه در BP مورد بررسی قرار می‌گیرند.
۲ - در FS به مواردی مانند ریسک‌های کسب‌وکار اشاره می‌شود اما ارزیابی و چگونگی مدیریت این ریسک‌ها در BP انجام می‌گردد.
۳ - در FS گاهی سناریوهای مختلف برای ارزیابی اقتصادی و قابلیت‌های سوددهی کسب‌وکار مورد بررسی قرار می‌گیرد اما پس ارزیابی نهایی، یک سناریو انتخاب شده و جزئیات اجرای آن در BP تدوین می‌شود.
۴ - در کشور ما در بسیاری مواقع، مخاطب اصلی FS نهادهای مالی مانند بانک‌ها، صندوق‌ها و سایر نهادهای ارائه‌دهنده‌ی تسهیلات هستند اما در واقع اصلی‌ترین مخاطب BP خود کسب‌وکار و صاحبان آن است.
۵ - با کمی اغماض می‌توان گفت کار کسب‌وکار پس از اخذ تسهیلات مورد نظر با FS تمام می‌شود اما همان‌طور که در ابتدای این متن نیز گفتیم، BP یک سند زنده است و همواره کسب‌وکار به آن باز‌می‌گردد، آن را ویرایش می‌کند و آن را مورد استفاده قرار می‌دهد.
در این نوشته سعی کردیم به طور خلاصه طرح کسب‌وکار را تعریف کنیم، مزایای آن را مورد بررسی قرار دهیم و تفاوت‌های عمده‌ی آن را با مطالعات امکان‌سنجی شرح دهیم. در نوشته‌های آتی به جزئیات بیشتری از طرح کسب‌وکار اشاره شده و درباره‌ی هر کدام به طور مفصل سخن خواهیم گفت. شرکت اینوواتوس با سال‌ها تجربه در تدوین و ارزیابی مطالعات امکان‌سنجی و طرح‌های کسب‌وکار آماده‌ی ارائه‌ی خدمات مشاره و تدوین طرح کسب‌وکار و مطالعات امکان‌سنجی به متقاضیان عزیز می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه با ما در ارتباط باشید.
