مقدمه

کسب‌ و‌‌کارهای خانگی یکی از زمینه‌های افزایش مشارکت مردم در اقتصاد و به عنوان راهکاری مهم برای ایجاد و توسعه اشتغال و درآمد در سراسر جهان محسوب می­‌گردند. انجام کسب و کار در منزل مشارکت اعضای خانواده جهت انجام یک فعالیت اقتصادی مشترک را موجب شده و از رفت‌و‌آمدهای شهری، هزینه‌های مربوط به خرید، رهن و اجاره کارگاه، ایاب‌وذهاب و استفاده از نیروی کار به جز اعضای خانواده جلوگیری می‌کند. این کسب‌وکارها هم‌چنین به ایجاد توازن بین مسئولیت خانوادگی افراد و اشتغال آنان، ایجاد زمینه‌های کار خانوادگی، امکان انتقال تجارب از طریق آموزش غیررسمی به شیوه استاد-شاگردی بین اعضاء خانواده کمک شایانی خواهد کرد.

امروزه کسب‌و‌کارهای خانگی با بهره‌گیری از امتیازاتی چون توسعه دانش و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، طیف گسترده‌ای از مشاغل را در اکثر حوزه‌های اقتصادی به خود اختصاص داده‌اند و در زمره یکی از حیاتی‌ترین و ضروری‌ترین بخش‌های اقتصادی جوامع بشری به‌شمار می‌روند. از این رو صاحبان و رهبران این مشاغل جهت مدیریت و رهبری علاوه بر مهارت‌های فنی، به مهارت‌هایی همچون مدیریت زمان، مدیریت و سازماندهی منابع، مدیریت فردی و تیمی و از همه مهم‌تر مهارت‌های بازاریابی نیازمندند.

در همین راستا و در سال ۱۳۹۸ با هدف شناسایی افراد مستعد دارای طرح‌های نوآورانه -به عنوان صاحبان و رهبران این مشاغل-در جهت توانمندسازی این افراد برای فراهم‌سازی بستری مناسب در جهت شکل‌گیری مشاغل خانگی نوآورانه پایدار و ایجاد اشتغال برای افراد تحت پوشش، رویداد «جابزلند» تحت عنوان «اولین کمپ نوآوری و توانمندسازی مشاغل خانگی» توسط گروه مشاورین اینوواتوس طراحی و تدوین گردید.

روند اجرایی رویداد

روند اجرایی رویداد جابزلند را می‌توان به دو بخش کلی «شناسایی و جذب» و «توانمندسازی» تقسیم‌بندی کرد. تصویر زیر روند اجرایی رویداد را به‌ صورت خلاصه نشان می‌دهد:

شناسایی و جذب

اولین گام اجرایی رویداد جابزلند به «شناسایی و جذب» ایده‌های نوآورانه در حوزه‌ی مشاغل خانگی اختصاص داشت. در این گام مجموعه‌ای از اقدامات لازم جهت جلب نظر صاحبان مشاغل خانگی و علاقه‌مندان به این حوزه برنامه‌ریزی شد که از جمله‌ی آن‌ها می‌توان به ارسال پیامک هدفمند، فعالیت در شبکه‌های اجتماعی، جلب نظر صاحبان صنایع برای استفاده از ظرفیت‌های موجود در این حوزه و برگزاری پیش‌رویداد در روز پنج‌شنبه ۱۸ آبان‌ماه در محل آمفی‌تئاتر موسسه آموزش عالی خاوران اشاره کرد.

پیش‌رویداد جابزلند

پیش‌رویداد جابزلند در روز پنج‌شنبه ۱۸ مهرماه ۱۳۹۸ در آمفی‌تئاتر موسسه آموزش عالی خاوران مشهد برگزار گردید.

محمدامین بابایی، معاون کارآفرینی و اشتغال اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در این مراسم با بیان اینکه مرکز مشاوره اینووا‌توس با کمک جهاد دانشگاهی برنامه جابزلند را برنامه‌ریزی کردند، گفت: با توجه به عملکرد خوب جهاد دانشگاهی در اردوی ملی مشاغل خانگی قرارداد جدید ۸۰ هزار نفره‌ای در سطح ملی در ۳۱ استان به امضا رسید و همچنین قرارداد ۶هزار نفره‌ای بین معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری با جهاد دانشگاهی بسته شد.

وی افزود: در طرح الگوی توسعه نوین مشاغل خانگی که در سال گذشته در اردوی ملی مشاغل خانگی در قالب قراردادی با جهاد دانشگاهی به امضا رسید، جهاد دانشگاهی با شناسایی مزیت‌های هر منطقه، افرادی که در این زمینه‌ها کار می‌کنند و توانمندسازی متناسب با استانداردهای قابل عرضه به بازار و همچنین اتصال مشاغل خانگی به بازار را برعهده گرفت.

روند ثبت ایده

پس از برگزاری پیش‌رویداد در تاریخ هجدهم مهرماه در محل آمفی‌تئاتر موسسه آموزش عالی خاوران، روند ثبت ایده‌ها آغاز شد و علاقه‌مندان تا بیستم آبان‌ماه فرصت داشتند تا ایده‌های نوآورانه‌ی خود در حوزه‌ی مشاغل خانگی را ثبت نمایند. در این راستا گروه مشاورین اینوواتوس به عنوان بازوی اجرایی این رویداد برنامه‌های تبلیغاتی خود را به کمک مرکز تجاری‌سازی، فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاد دانشگاهی و اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی آغاز کرد.

داوری اولیه

در مجموع و تا روز پایانی ثبت ایده‌ در تاریخ بیستم آبان‌ماه ۸۸ فرم در وب‌سایت رسمی رویداد به ثبت رسیده که ۴۴ فرم از میان آن‌ها قابلیت داوری داشت. داوری اولیه توسط ۹ داور شامل ۴ داور از اداره کار، ۳ داور از جهاد دانشگاهی و ۲ داور از شرکت اینوواتوس و به صورت آنلاین صورت پذیرفت. شرکت اینوواتوس با فراهم‌آوردن امکان داوری آنلاین باعث شفاف‌تر شدن روند داوری‌ شده و تلاش کرد هرگونه امکان برای کاهش کیفیت داوری را از بین ببرد.

افتتاحیه رویداد

افتتاحیه جابزلند در بیست‌وپنجم آبان‌ماه ۱۳۹۸ در محل همایش‌های سالن تلاش اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد.

دکتر جواد سخدری در افتتاحیه اولین کمپ نوآوری و مشاغل (جابزلند) با بیان این‌که تغییرات در حوزه‌های فناوری، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیست، فرهنگی و جمعیتی منجر به تغییرات عمیق، وسیع و سریع محیط کلان کسب‌و‌کار شده است افزود: این تغییرات سبب تغییر الگوی انجام کسب وکارها و در نتیجه مرگ‌ومیر بسیاری از کسب‌وکارها و ایجاد فرصت‌های کارآفرینی جدید بی‌شمار برای سایر کسب وکارها شده است.

وی هدف از برگزاری اولین کمپ نوآوری و توانمندسازی مشاغل خانگی (جابزلند) را علاوه بر شناسایی فرصت‌های جدید کسب وکار خانگی مبتنی بر تغییرات کلان محیطی، انجام کسب و کارهای سنتی درقالب الگوی مدرن کسب و کار بر شمرد و اظهار کرد: از ۸۸ طرح ثبت نام شده در جابزلند، ۴۴ طرح انتخاب و در نهایت ۲۰ طرح به کمپ راه یافتند که پس از یک ماه و مشخص‌شدن مدل‌های کسب‌و‌کار،  این طرح‌ها در الگوی نوین مشاغل خانگی مورد حمایت قرار خواهند گرفت. به گفته مدیر مرکز تجاری سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاددانشگاهی خراسان رضوی، جابزلند می‌‎تواند محل تولد و تعالی کسب‌و‌کارهای جدید خانگی باشد.
در ادامه‌ی این مراسم، مهندس محمد سنجری، مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: طی سال‌های گذشته دولت بسته جامعی برای اشتغال فراهم کرده است که مشاغل خانگی یکی از برنامه‌های این بسته است.

وی با تاکید بر اینکه مشاغل خانگی می‌تواند ظرفیت خوبی برای ایجاد اشتغال باشد گفت: ۵۰ درصد جمعیت فعال استان و همچنین نیمی از جمعیت استان را بانوان تشکیل می‌دهند و این سرمایه عظیم انسانی که بخشی عمده‌ای از آنان فارغ التحصیلان دانشگاه‌ها هستند می‌توانند در حوزه ارتقای شاخص‌های استان نقش کلیدی داشته باشند. مدیر کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی به اجرای طرح الگوی نوین مشاغل خانگی توسط این اداره کل و جهاددانشگاهی استان اشاره و تصریح کرد: مهم‌ترین بحث در این زمینه، اتصال تولیدات در این مشاغل به بازار و هم‌چنین پایداری و استمرار شغل‌های ایجاد شده است.
 

سنجری بر ایجاد نوآوری در زمینه مشاغل خانگی تاکید و خاطرنشان کرد: از ۸۸ ایده در اولین کمپ نوآوری و مشاغل خانگی استان خراسان رضوی، ۴۴ ایده انتخاب و ۲۰ طرح به کمپ راه یافتند که امیدواریم با برگزاری این کمپ مشاغل خانگی را بر پایه نوآوری برنامه‌ریزی کنیم.
خانم مهناز امامداری، رییس دبیرخانه ستاد ساماندهی مشاغل خانگی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بر استفاده از ظرفیت‌های اشتغال‌زایی در کشور تاکید کرد و گفت: بر این اساس استفاده از صندوق تامین مالی خرد، بحث‌های اشتغال پایدار روستایی و عشایری یکی از مهم‌ترین مباحثی است که برای ایجاد شغل برای افراد جویای کار دنبال می‌شود. 
مهناز امامدادی در افتتاحیه اولین کمپ نوآوری و مشاغل خانگی استان خراسان رضوی (جابزلند) که در سالن تلاش اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شد، اظهار کرد: ایران نسبت به سایر کشورهای دیگر در زمینه مشاغل خانگی دیر ورود پیدا کرد اما از سال ۱۳۸۹ به طور رسمی به مشاغل خانگی توجه ویژه‌ای شد. وی با اشاره به اینکه در سال‌های اول بحث اعطای وام و اعطای مجوزها محوریت مشاغل خانگی بود، اظهار کرد: در ادامه راه و با بازنگری و تجربیات سایر کشورها به مباحث دیگر نظیر توانمندسازی متقاضیان مشاغل خانگی نیز توجه شد.

امامدادی به اجرای طرح الگوی نوین مشاغل خانگی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و جهاددانشگاهی در ۹ استان به صورت پایلوت اشاره و عنوان کرد: با توجه به تجربیات موفق این طرح در استان خراسان رضوی به عنوان یک استان پیشرو، اشتغال‌زایی ۶۰۰۰ زن سرپرست خانوار و هم‌چنین اشتغال خانواده زندانیان بر اساس این طرح نیز در دستور کار قرار گرفته است.
در ادامه دکتر حسین بختیاری، معاون تجاری‌سازی پارک‌ها و مراکز رشد سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌آموختگان جهاددانشگاهی با اشاره به تغییر در قوانین کسب و کارهای خانگی بر ضرورت تیم‌سازی در این کسب و کارها تاکید کرد. به گفته وی، ۶۰ درصد موفقیت کسب‌و‌کارهای خانگی به دلیل داشتن تیم‌های قوی در این حوزه است.

در پایان این مراسم مهندس محمدعلی ابراهیمی، مدیرعامل شرکت اینوواتوس به شرح گزارشی از مراحل رویداد و فعالیت‌های برنامه‌ریزی‌شده در ادامه پرداخت و هم‌چنین گزارش ایده‌های ارائه‌شده به رویداد شامل تعداد ایده‌ها، گستره‌ی تحصیلات صاحبان ایده، جنسیت، سن و دیگر موارد را ارائه کرد. پس از این اسامی برندگان اولیه این رویداد خوانده شد و از آن‌ها دعوت شد تا با آمدن بر روی سن، ایده‌ی خود را معرفی کنند. برندگان در مرحله‌ی داوری اولیه به کمپ آموزشی راه یافته و در انتها می‌توانند در حضور داوران طرح خود را ارائه کرده و از آن دفاع کنند.

توانمندسازی

برنامه‌ی کمپ جابزلند شامل سه بخش اساسی رفتارشناسی، مهارت‌های راه‌اندازی کسب‌وکار و مهارت‌های مدیریت کسب‌وکار بود که از اول آذرماه ۱۳۹۸ تا پایان دی ماه به‌طول انجامید.